By Dyon Bakker

Disclaimer: This article was written for the course Science Communication and Journalism of 2023 | Original Dutch version below

The amount of fine dust in the air is declining, but cars, factories and livestock farms continue to emit fine dust. Many health effects have already been linked to inhaling fine dust, such as respiratory complaints and an increased chance of dying early. What are these health effects in the Netherlands? And what actions are necessary to improve air quality?

It’s a cool summer evening. With a drink in your hand, music in the background, and the sun low in the sky, you are chatting with friends around a crackling fire in the fire pit. You smell the smoke coming off the wood as you keep yourself warm by the hot fire. It is a perfect evening that you abundantly enjoy.

A few hours later, you lie in bed and are coughing nonstop. The culprit, of course, was the smoke from the wood. Without realizing it, you’ve been inhaling tiny particles of fine dust all evening. That fine dust is now irritating your lungs, causing you to cough.  

Many Dutch people already inhale fine dust because it’s floating in the outside air anyway: factories, cars and farms all emit it. Despite measures, the Health Council says there is still too much fine dust in the air above the Netherlands. While the amount of fine dust has decreased over the past 20 years, lower amounts are still detrimental to your health. How bad is that? And what measures are being taken to improve air quality?

The problem with fine dust

According to the Health Council, each year 11,000 people die prematurely because of air pollution. 80 percent of that air pollution consists of fine dust, which is a collective term for small particles in the air. After you inhale fine dust, the particles smaller than 10 micrometers (PM10) remain in your lungs, where they cause damage. 

That damage causes an inflammatory response, resulting in respiratory symptoms such as coughing, shortness of breath and asthma attacks. Judith Vonk, an epidemiologist at the University Medical Center Groningen, explains that the more you are exposed to fine dust, the more inflammatory reactions you get in the lungs and thus the worse it is for your health. 

Inhaling fine dust not only puts you at risk for inflammation, according to the Health Council, but also leads to cardiovascular disease, respiratory problems, worsening asthma, lung cancer, and people can even die from it. The high-risk groups, including: children, the elderly, cardiovascular patients and asthmatics, experience these effects even more as they are more vulnerable to fine dust particles. 

All in all, fine dust is one of the most harmful particles in the air, Vonk explains, and there is no safe level. At small amounts, it is simply already harmful. “So you would actually want to have no particulate emissions at all,” she says.

That is why the World Health Organization has set new recommended values in 2021, which are even lower than the European limits. Currently, fine dust levels in the Netherlands are still higher than the new recommended values, according to the RIVM, so further measures are necessary to improve air quality.

Tata Steel is a major fine dust source

For example, residents living near large emission sources inhale fine dust for a longer period of time, which causes more damage than a short fine dust exposure. Such large sources include busy roads, livestock farms, and industries, such as the steel factory ‘Tata Steel’ in IJmuiden. According to the RIVM, there is more fine dust in the air in these areas than in parts of the Netherlands without such heavy industry. As a result, local residents breathe in fine dust non-stop, sometimes even with peaks of extra large amounts.

As a result, there is much concern about air quality among residents living in the vicinity of Tata Steel. They themselves notice that the air quality is very poor at certain hours or days, leading to more acute health complaints, such as coughing, shortness of breath and stinging eyes, according to the RIVM. General practitioners in that region also report more such complaints than in other industrial areas, confirming experiences of local residents.

Children are even more affected by fine dust

Furthermore, according to the RIVM, children living near Schiphol Airport suffer more from shortness of breath than adults, especially on days with high concentrations of fine dust. After all, small children are extra sensitive to fine dust particles, Vonk said. When children take in a breath of air with the same amount of fine dust as adults would ingest in that breath of air, it’s effectively a larger dose for their little lungs than it is for adults. As a result, the lungs of children who live in dirty areas often function more poorly than those of children from relatively clean areas, Vonk explained. 

For instance, Vonk showed in 2023 that teenagers living around livestock farms in the Netherlands may experience health effects. In this research, part of “The PIAMA birth cohort study,” Vonk and colleagues measured how well the lungs of seven hundred sixteen-year-olds worked. This showed that especially the young people who lived around livestock farms had poorer lung function. 

You probably contribute too

But not only large companies emit fine dust, people themselves do this too, although on a smaller scale. For example, when you drive your car to work, or light the wood stove for an evening. This fuel- and wood burning releases fine dust and soot, which you breathe back in, leading to shortness of breath and additional use of medication, according to the RIVM.

What are we going to do about it?

To tackle all these sources and reduce their emissions, an initiative has been launched: The Clean Air Agreement. The government hopes to tackle domestic sources in this way by forming collaborative initiatives at the provincial and municipal levels. Participants in the agreement share their knowledge and experiences with each other, working together to implement measures, pilots and activities all aimed at working towards cleaner air.

Furthermore, people can help reduce fine dust emissions by following government recommendations. For example, according to research institute TNO, it is important that cars have properly functioning particulate filters so that soot and fine dust are captured more effectively and are not released into the air. It is also recommended to consult the Stookwijzer before lighting a wood stove and to not light it during a lighting alert, according to the RIVM. Smoke can then linger in the air, resulting in poorer air quality. 

Vonk believes that reducing fine dust emissions will have to be done primarily through environmental measures. People can of course take their bikes more often and fly less, but the big changes must be tackled by the government, according to Vonk. It won’t be fun for many people, but ‘something really needs to be done about this,’ Vonk says decidedly. ‘I think we are all too attached to our luxuries.’

Despite a clear downward trend in fine dust emissions, fine dust still continues to affect people’s health. ‘Action just has to be taken,’ said Vonk. For example, for your own health, you might want to light the fire pit less often, even though it feels so cozy and warm.

---

Is de uitstoot van fijnstof een benauwend probleem in Nederland?

Door Dyon Bakker

De hoeveelheid fijnstof in de lucht daalt, maar auto’s, fabrieken en veehouderijen blijven nog steeds fijnstof uitstoten. Er zijn al veel gezondheidseffecten gelinkt aan fijnstof inademen, zoals luchtwegklachten en een grotere kans om vroeg te overlijden. Wat zijn deze gezondheidseffecten in Nederland? En welke maatregelen zijn er nodig om de luchtkwaliteit te verbeteren?

Het is een koele zomeravond. Met een drankje in je hand, muziek op de achtergrond, en de zon laag aan de hemel, sta je gezellig te kletsen met vrienden rondom een knisperend vuurtje in de vuurkorf. Je ruikt de rook die van het hout afkomt terwijl je jezelf warm houdt bij het hete vuur. Het is een volmaakte avond waar je volop van geniet.

Een paar uur later lig je in bed en ben je non-stop aan het hoesten. De boosdoener was natuurlijk de houtrook. Zonder dat je het doorhad, heb je de hele avond kleine deeltjes fijnstof ingeademd. Die fijnstof irriteert nu je longen, waardoor je aan het hoesten bent.  

Veel Nederlanders krijgen fijnstof binnen omdat het sowieso al in de buitenlucht zweeft: fabrieken, auto’s en boerderijen stoten het allemaal uit. Ondanks maatregelen zegt de Gezondheidsraad dat er nog steeds te veel fijnstof in de lucht zit boven Nederland. De hoeveelheid fijnstof is de afgelopen 20 jaar wel gedaald, maar lagere hoeveelheden zijn alsnog schadelijk voor de gezondheid. Hoe erg is dat? En welke maatregelen worden er genomen om de luchtkwaliteit te verbeteren? 

Het probleem van fijnstof

Volgens de Gezondheidsraad sterven er jaarlijks 11.000 mensen vroegtijdig door luchtverontreiniging. 80 procent van die luchtverontreiniging bestaat uit fijnstof, dat een verzamelnaam is voor kleine stofdeeltjes in de lucht. Nadat je fijnstof inademt, blijven de deeltjes kleiner dan 10 micrometer (PM10) in je longen zitten, waar ze schade veroorzaken. 

Door die beschadigingen ontstaat een ontstekingsreactie met luchtwegklachten, zoals hoesten, benauwdheid en astma-aanvallen, als gevolg. Judith Vonk, epidemioloog aan het Universitair Medisch Centrum Groningen, legt uit dat hoe meer je blootgesteld wordt aan fijnstof, hoe meer ontstekingsreacties je in de longen krijgt en hoe slechter het dus voor je gezondheid is. 

Door fijnstof in te ademen, heb je volgens de Gezondheidsraad niet alleen kans op ontstekingen, maar leidt het ook tot hart- en vaatziekten, luchtwegklachten, verergering van astma, longkanker, en kunnen mensen er zelfs aan sterven. De risicogroepen, waaronder: kinderen, ouderen, hart- en vaatpatiënten en astmapatiënten, ervaren deze effecten zelfs nog meer, omdat zij kwetsbaarder zijn voor fijnstofdeeltjes. 

Al met al is fijnstof één van de meest schadelijke deeltjes die in de lucht zitten, zegt Vonk, en is er geen veilig niveau. Bij kleine hoeveelheden is het gewoonweg al schadelijk. ‘Dus zou je eigenlijk helemaal geen fijnstofuitstoot willen hebben’, zegt ze. 

Daarom heeft de Wereldgezondheidsorganisatie in 2021 nieuwe advieswaarden vastgesteld, die nog weer lager zijn dan de Europese grenswaarden. Momenteel ligt het fijnstof niveau in Nederland volgens het RIVM nog steeds hoger dan de nieuwe advieswaarden, dus er zijn verdere maatregelen nodig om de luchtkwaliteit te verbeteren.

Tata Steel is een grote fijnstof bron

Zo ademen omwonenden van grote uitstootbronnen gedurende een langere tijd fijnstof in, wat zorgt voor meer schade dan een korte fijnstof blootstelling. Zulke grote bronnen zijn bijvoorbeeld drukke wegen, veehouderijen, en industrieën, zoals de staalfabriek Tata Steel in IJmuiden. Volgens het RIVM zit in deze gebieden meer fijnstof in de lucht dan in delen van Nederland zonder dergelijke zware industrie. Hierdoor ademen omwonenden non-stop fijnstof in, soms zelfs met pieken van extra grote hoeveelheden.

Als gevolg hiervan is er veel bezorgdheid over de luchtkwaliteit bij bewoners in de omgeving van Tata Steel. Ze merken zelf dat de luchtkwaliteit op bepaalde uren of dagen erg slecht is, wat leidt tot meer acute gezondheidsklachten, zoals hoesten, benauwdheid en prikkende ogen, aldus het RIVM. Huisartsen in die regio melden ook meer van dergelijke klachten dan in andere industriegebieden, wat ervaringen van omwonenden bevestigt.

Kinderen hebben nog meer last van de fijnstof

Verder hebben kinderen die in de buurt van Schiphol wonen volgens het RIVM meer last van kortademigheid dan volwassenen, vooral op dagen met hoge concentraties fijnstof. Kleine kinderen zijn immers extra gevoelig voor fijnstofdeeltjes, aldus Vonk. Wanneer kinderen een hap lucht binnenkrijgen met dezelfde hoeveelheid fijnstof als dat volwassenen die hap lucht binnen zouden krijgen, is dat voor die kleine longetjes eigenlijk een grotere dosis dan bij volwassenen. Hierdoor werken de longen van kinderen die in vieze gebieden wonen vaak slechter dan die van kinderen uit relatief schone gebieden, legt Vonk uit. 

Zo heeft Vonk in 2023 aangetoond dat tieners die rondom veehouderijen in Nederland wonen mogelijk gezondheidseffecten ervaren. In dit onderzoek, dat onderdeel is van ‘The PIAMA birth cohort study’, heeft Vonk met collega’s gemeten hoe goed de longen werkten van zevenhonderd zestienjarigen. Hieruit bleek dat vooral de jongeren die rondom veehouderijen woonden een slechtere longfunctie hadden. 

Ook jij draagt er waarschijnlijk aan bij

Maar niet alleen de grote bedrijven stoten fijnstof uit, mensen doen dit zelf ook, al is het op kleinere schaal. Bijvoorbeeld wanneer je met de auto naar het werk gaat, of een avondje de houtkachel aansteekt. Bij die verbrandingen van brandstof en hout komt fijnstof en roet vrij, die je weer inademt en wat leidt tot kortademigheid en extra medicijngebruik, aldus het RIVM.

Wat gaan we eraan doen?

Om al die bronnen aan te pakken en hun uitstoot te verminderen is een initiatief opgezet: Het Schone Lucht Akkoord. De overheid hoopt zo binnenlandse bronnen aan te pakken door samenwerkingsinitiatieven op provinciaal en gemeentelijk niveau te vormen. Deelnemers aan het akkoord delen hun kennis en ervaringen met elkaar, waardoor ze samen maatregelen, pilots en activiteiten uitvoeren die allemaal gericht zijn op het toewerken naar een schonere lucht.

Verder kunnen mensen fijnstofuitstoot helpen verlagen door de overheidsadviezen te volgen. Zo is het bijvoorbeeld volgens onderzoeksinstituut TNO belangrijk dat auto’s goed werkende roetfilters hebben, zodat roet en fijnstof beter afgevangen worden en niet in de lucht terechtkomen. Ook is het raadzaam om de Stookwijzer te raadplegen voordat je een houtkachel aansteekt en om niet te stoken tijdens een stookalert, aldus het RIVM. De rook kan dan in de lucht blijven hangen met als gevolg een slechtere luchtkwaliteit. 

Vonk vindt dat fijnstofuitstoot verminderen vooral via het verbeteren van het milieu moet gebeuren. Mensen kunnen natuurlijk ook vaker de fiets pakken en minder vliegen, maar de grote veranderingen moeten volgens Vonk door de overheid aangepakt worden. Het zal voor veel mensen niet leuk zijn, maar ‘er moet hier echt wat aan gedaan worden’, zegt Vonk beslist. ‘Ik denk dat we allemaal te veel vastzitten aan onze luxe.’

Ondanks dat de dalende trend van fijnstofuitstoot duidelijk is, blijft fijnstof nog steeds de gezondheid van mensen aantasten. ‘Er moet gewoon maar eens actie ondernomen worden’, aldus Vonk. Zo kan je voor je eigen gezondheid misschien wat minder vaak de vuurkorf aansteken, hoe gezellig en warm het ook voelt.